Ο HPV (Humanpapillomavirus,) είναι ένας ιός που μολύνει το δέρμα και τους βλεννογόνους του ανθρώπου. Οι HPV Λοιμώξεις πρόκειται για μια μεγάλη οικογένεια 189 στελεχών, από αυτά τα 120 προσβάλλουν τον άνθρωπο και 40 την μηρογεννητική περιοχή. Ανάλογα με το στέλεχος είναι και τα συμπτώματα.
Οξυτενή Κονδυλώματα
Οι τύποι 6,11,40,42,43,44,55,61,70,72,81,83,84,89 προκαλούν οξυτενή κονδυλώματα που εμφανίζονται ως θηλώματα ( δερματικές υπεργέρσεις) που μοιάζουν με μικρά μπρόκολα, προκαλούν κνησμό και δεν δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στην υγεία. Για την μετάδοση απαιτείται άμεση επαφή της πάσχουσας περιοχής με περιοχή που παρουσιάζει λύση της συνέχειας του δέρματος και όχι απαραίτητα πλήρης σεξουαλική επαφή. Κάποια στελέχη που προσβάλουν τα γεννητικά όργανα είναι εντελώς ασυμπτωματικά. Μπορεί να περάσει μέχρι και ένα έτος από την μόλυνση μέχρι την εμφάνιση τους. Συνήθως είναι κάποιος μεταδοτικός όταν υπάρχουν κλινικά εμφανή κονδυλώματα αλλά έχει περιγραφεί (εξαιρετικά σπάνια) και μετάδοση χωρίς κλινική εντόπιση ενώ είναι η πάθηση σε αποδρομή. Συμβουλεύουμε λοιπόν την αποφυγή κάθε είδους σεξουαλικής δραστηριότητας μέχρι την θεραπεία τους. Η συχνότερες ηλικίες εμφάνισης είναι στους άντρες από τα 20-24 και στις γυναίκες μεταξύ 16με 20. Έχουν περιγραφεί περιπτώσεις μετάδοσης από την μητέρα στο παιδί κατά τον τοκετό, με εντόπιση ακόμη και στο αναπνευστικό σύστημα.
Δεν υπάρχει μέτρο πρόληψης παρά μόνο η αποφυγή δερματικής επαφής με κονδυλώματα. Έχει κυκλοφορήσει εμβόλιο μόνο κατά των συχνότερων ιων 6,11 ενώ υπάρχει μεγάλη συζήτηση για την αποτελεσματικότητά του και τις επιπλοκές που προκαλεί. Τονίζουμε ότι η χρήση προφυλακτικού δεν προστατεύει από την μετάδοσή τους.
Έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορες θεραπείες για την αντιμετώπισή τους με διαφορετική αποτελεσματικότητα και παρενέργειες. Η βάση όλων των θεραπειών είναι η τοπική καταστροφή. Έχει χρησιμοποιηθεί ποδοφυλίνη, κανθαρίνη, Imiquimod, Dinitrochorobenzene, Fluoracil και σε υψηλή συμπύκνωση σαλικυλικό οξύ. Σε ανθεκτικές περιπτώσεις προτιμούμε διάλυμα 75% τριχλωροξικού οξέως. Το επόμενο βήμα είναι οι επεμβατικές μέθοδοι που είναι o καυτηριασμός με ηλεκτροθερμία ή Laser, κρυοπηξία, και χειρουργική εκτομή. Ζητούμε από τις ασθενείς μας να τις ξαναδούμε σε 10-15 ημέρες μετά την θεραπεία για τυχόν υποτροπή. Σε ηλικιωμένες ασθενείς θα πρέπει απαραίτητα να γίνεται έλεγχος με βιοψία επειδή ορισμένες μορφές καρκίνου του αιδοίου μοιάζουν με εκτεταμένα κονδυλώματα.
Οι υποτροπές είναι πολύ συχνές κυρίως όταν η άμυνα του οργανισμού πέφτει. Σε έγκυες γυναίκες φροντίζουμε να αντιμετωπιστούν τα κονδυλώματα με χειρουργική μέθοδο (τα φάρμακα που προαναφέραμε είναι τοξικά) μετά το πρώτο τρίμηνο και πριν την 36 εβδομάδα. Η θεραπεία τους είναι απαραίτητη όχι μόνο για την προαναφερόμενη πιθανότητα μετάδοσης της υποτροπιάζουσας αναπνευστικής θηλωμάτωσης στο νεογνό αλλά της έντονης αιμορραγίας που προκαλείται από την περινεοτομή στην πάσχουσα περιοχή.
Καρκίνος και ΗPV
Χρόνια λοίμωξη με τους υποτύπους 16,18,31,33,35,39,45,51,52,53,56, 58,59, 66, 68, 70,73,82 ,85 οδηγεί σε προκαρκινές βλάβες και αργότερα σε καρκίνο στον τράχηλο της μήτρας και πάρα πολύ σπάνια στο αιδοίο, στον πρωκτό και στο πέος. Λοίμωξη από ΗPV έχει περιγραφεί και στην στοματοφαρυγγική κοιλότητα.
Ο ιός εισέρχεται στα κύτταρα του πλακώδους επιθηλίου και προκαλεί την μετατροπή τους σε καρκινικά κύτταρα. Ευθύνεται για το 90% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας. Η διαδικασία μετατροπής των κυττάρων του τραχήλου σε καρκινικά κύτταρα είναι εξαιρετικά αργή. Από την μόλυνση μέχρι την εμφάνιση προκαρκινωματώδους βλάβης απαιτείται το ελάχιστο ένα έτος ενώ ο συνήθης χρόνος είναι η τριετία. Για να εμφανιστεί καρκίνος απαιτείται το ελάχιστο μια δεκαετία. Αυτοί οι ιοί μεταδίδονται σπάνια από την μητέρα στο παιδί και η συντριπτική πλειοψηφία (>90%) έχουν μολυνθεί από την σεξουαλική επαφή. Σε αντίθεση με τα κονδυλώματα απαιτείται κολπική διείσδυση χωρίς προφυλακτικό για την μετάδοσή τους.
Το τεστ Παπανικολάου (Pap-test) χρησιμοποιείται για να εντοπίσει κυτταρικές ανωμαλίες και την ύπαρξη του HPV. Ο ιός επίσης εντοπίζεται με καλλιέργειες, που στους ογκογόνους ιούς αγγίζει σε αξιοπιστία μόλις το 75%. Η συχνότητα μόλυνσης στις γυναίκες ποικίλει από το 14-70% ανάλογα με την ηλικία και την γεωγραφική περιοχή.
Ο ιός από μόνος του δεν δημιουργεί καρκίνο αλλά πρέπει να συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες όπως γενετικοί (έλλειψη ογκοπροστατευτικών γονιδίων)|, περιβαλλοντολογικοί, διατροφικοί, ενώ σημαντική είναι η βλαπτική δράση του τσιγάρου.
Πρόσφατα εγκρίθηκε η χρήση δύο εμβολίων (Gardasil και Cervarix) τα οποία αποτρέπουν την μόλυνση από τους πιο επικίνδυνους καρκινογόνους τύπους του HPV. Ο εμβολιασμός με τη δημιουργία προστατευτικών αντισωμάτων προφυλάσσει από τους τύπους 16 και 18( τους δυο πιο επικίνδυνους για πρόκληση καρκίνου τύπους HPV) που ευθύνονται συνολικά για το 71% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Το Gardasil, ενώ περιλαμβάνει, εκτός από τους 16 και 18, και τους μη ογκογόνους τύπους 6 και 11 (αυτούς που προκαλούν κονδυλώματα). και φαίνεται πως προστατεύει ικανοποιητικά για χρονικό διάστημα μέχρι 3 χρόνια, ενώ από εκεί και ύστερα η αποτελεσματικότητα μειώνεται φτάνοντας στο 80% μετά την οκταετία χωρίς την δυνατότητα ενισχυτικής δόση.
Στην Ελλάδα η εισαγωγή του εμβολίου στο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών έγινε τον Ιανουάριο του 2008 και ο ΕΟΠΥ, όπως τα περισσότερα ασφαλιστικά ταμεία, καλύπτουν από τον Σεπτέμβριο του 2008 τον δωρεάν εμβολιασμό για τα κορίτσια 12-15 ετών. Από τον Ιανουάριο του 2009 γίνεται δωρεάν κάλυψη και των νεαρών γυναικών ηλικίας 16-26 ετών.
Μελέτη του Slade που δημοσιεύτηκε στο JAMA τον Αύγουστο του 2009 αναφέρει ότι σε εθελοντική μελέτη στις ΗΠΑ σε γυναίκες που εμβολιάστηκαν με το τετραπλό από 2006-2008 προέκυψαν για κάθε 100.000 εμβολιασμούς 8,2 συγκοπικά επεισόδια, 7,5 τοπικές δερματικές αντιδράσεις, 6,8 ληθαργικότητα, 5 ναυτία, 4,1 πονοκέφαλος, 2,6 ουρτηκάρια, 0,2 θροεμβολικά επεισόδια, αυτοάνοσες αντιδράσεις, Guilllain Barre, 0,1 αναφυλαχτικό shock και θάνατος.
Πρακτικά όλες οι γυναίκες που έχουν εμβολιαστεί θα πρέπει να υποβάλλονται σε test Pap. Mε ταχτικό κυτταρολογικό έλεγχο και κολποσκόπηση μπορούν να αναγνωριστούν και να θεραπευτούν απόλυτα όλες οι προκαρκινικές βλάβες του τραχήλου της μήτρας χωρίς επιπτώσεις στην υγεία και την γονιμότητα της γυναίκας.